Simply Scandinavian?
Wie Scandinavisch design zegt, denkt vast aan Arne Jacobsen, Verner Panton of Marimekko. Of misschien zelfs wel aan IKEA, HAY of Muuto. Een designliefhebber haalt bij deze namen direct een patroon of ontwerp voor de geest. Maar Scandinavisch Design is meer dan alleen iconisch design, het is een levensstijl vol tradities. Tradities die het TextielMuseum samen met Scholten & Baijings heeft gevangen in de levendige expositie: Simply Scandinavian, Nordic Design 1945-2018.
New Nordic Design
De nieuwe generatie Scandinavisch design bestaat uit bedrijven als Muuto, HAY en Normann Copenhagen die hun basis houden in de Noordse landen, maar het ontwerpwerk uitbesteden aan internationale ontwerpers die het Scandinavische gedachtegoed delen. Zo is Nederlandse ontwerpstudio Scholten & Baijings sinds de opkomst van New Nordic Design nauw betrokken bij verschillende Scandinavische opdrachtgevers als HAY en IKEA. Het TextielMuseum vroeg ze daarom een hedendaagse doorvertaling te maken van bovenstaande principes. Het resultaat is The Secret Garden Project, een collectie van vijf vernieuwde textielproducten en een 3D geprinte chaise longue.
De expositie
“We houden van traditie, maar we doen er graag iets vernieuwends mee.”
Net voordat de expositie opende voor het publiek, mocht Nouveau Niche een kijkje nemen in gezelschap van Carole Baijings (Scholten & Baijings), Emma Järvenpää (Scholten & Baijings) en curator Suzan Rüsseler (het TextielMuseum). Terwijl de laatste items worden gestoomd en nog een paar schroeven in de muur worden gedraaid, vertellen ze meer over het ontstaan van de expositie. Suzan Rüsseler vertelt dat kwaliteit en duurzame productie altijd al onderdeel waren van het Scandinavisch design-DNA. Daarnaast speelt textiel in de Scandinavische interieurs een grote rol, veel van de toonaangevende patronen als Marimekko worden nog altijd goed verkocht. Dit in combinatie met de populariteit van hedendaagse Scandinavische vormgeving en de jaren ‘50 is een mooi aanknopingspunt om de Scandinavische textiel- en interieurvormgeving van de afgelopen 70 jaar samen te brengen en te presenteren aan het publiek.
Hoewel Rüsseler de tentoonstelling aanvankelijk chronologisch wilde opbouwen, overtuigden Scholten & Baijings haar het thematisch aan te pakken. Na extensieve research kwamen ze uit op vijf designprincipes, die de leidraad van de expositie vormen. Daardoor staan in de expositie nieuw en vintage design door elkaar heen. De iconische stukken vonden ze in andere musea, eigen collecties of na lang struinen op Marktplaats. Curator Suzan Rüsseler is erg blij dat het is gelukt om een recreatie van Pantons Visiona naar Tilburg te brengen. Met stoffen schoentjes aan je voeten dwaal je even in het leven van de jaren ‘70.
De 5 principes van Scandinavisch design:
Minimalisme en praktische schoonheid
Binnen en buiten
Natuur als inspiratie
Ambacht en industrie
Speels wonen
Bijzonder vond ik dat een groot deel van de geëxposeerde stukken nog steeds worden geproduceerd. De opzet en de kleine details, zoals de echte eikenplantjes, zorgen voor een huiskamergevoel, wars van een tijdgeest. Dat is grotendeels te danken aan Scholten & Baijings, die ook in het tentoonstellingsontwerp afwijken van de traditie. Carole Baijings geeft in de publicatie van de expo aan: ‘We houden van traditie, maar we doen er graag iets vernieuwends mee.’ Dat idee is in de hele tentoonstelling doorgevoerd.
Het Scandinavisch gedachtegoed voor Scholten & Baijings
Sinds 2009 zijn Scholten & Baijings betrokken bij HAY, gevolgd door samenwerkingen met andere Scandinavische spelers als IKEA. Hoewel ze van Nederlandse origine zijn, vinden ze zich goed in het gedachtegoed van de Scandinavische designtraditie. Het idee dat natuurlijk en kleurrijk design je leven vormt, het liefst voor een betaalbare prijs,is waar Scholten & Baijings ook voor staan. Zelf zoeken ze in hun werk de grenzen van de industrie op, door bijvoorbeeld net een ander vrolijk of kleurrijk randje aan een ontwerp toe te voegen.
“Ik denk dat de Scandinaviërs massaproductie weer aantrekkelijk hebben gemaakt.”
Werken met de verschillende Scandinavische spelers heeft geleid tot een Fika-traditie in de Amsterdamse studio, traditionele Zweedse koffiepauzes met wat lekkers. Volgens Carole Baijings is het grootste verschil tussen de Nederlanders en de Noorderlingen dat Nederlanders praktischer zijn als het gaat om de grote schoonmaak. In Zweden wordt in de lente zelfs het hele textiel vernieuwd: van gordijnen tot bekleding van stoelen. Daarnaast delen Scholten & Baijings de liefde voor natuurlijke materialen en structuren, die ze in hun werk het liefst naar voren laten komen.
Foto: Josefina Eikenaar / TextielMuseum. ‘Simply Scandinavian’ by Scholten & Baijings
Iconen in chaise longues: binnen vs. buiten
In het vooronderzoek van de tentoonstelling kwamen Scholten & Baijings veel foto’s tegen van de toonaangevende ontwerpers in hun loungestoel. Een grappige twist die de ontwerpen nog menselijker maakt. Ook in de Scandinavische bouwstijl is de grens tussen binnen en buiten vervlochten. Veel textiel is geïnspireerd op de flora en fauna uit de buurt, maar ook de natuurlijke materialen als hout en rotan brengen binnen en buiten samen. Misschien is dat ook wel de reden dat de Noorderlingen houden van een chaise longue: een strandstoel voor binnen.
Scholten & Baijings zetten deze traditie voorten ontwikkelden met het Textiellab een 3D geprinte chaise longue die biologisch afbreekbaar is. Je kunt de stoel dus letterlijk teruggeven aan de natuur. Nu is het alleen nog wachten op een iconische foto van Carole en Stefan loungend in hun ontwerp.
The Secret Garden Project - geïnspireerd door de tuin
Het atelier van Scholten & Baijings bevindt zich in hartje Amsterdam, naast het archief van het Rijksmuseum. De studio grenst aan een tuin vormgegeven door Piet Oudolf. Een oase van rust, die je maar net moet weten te vinden. Zodra het lekker weer is, gaan de deuren open en schuift het team naar buiten. Scholten & Baijings lieten zich door de rijkheid en ontwerpschetsen van Oudolf inspireren en vingen dat gevoel in vijf innovatieve textielproducten. In de video hieronder vertellen ze meer over het proces.
Misschien is dat wel simpelweg Scandinavisch Design
Design komt vaak niet tot zijn recht in een museum. Gebruiksvoorwerpen horen niet tentoongesteld, maar gebruikt te worden. Het is knap hoe Scholten & Baijings er in samenwerking met het TextielMuseum in geslaagd zijn verschillende huiskamers te ensceneren, waar je het gevoel hebt zo in te kunnen stappen. Letterlijk zelfs, als je Visiona meerekent. Die gelaagdheid en het samenspel van verschillende objecten, misschien is dat gevoel wel simpelweg Scandinavisch design.
De expositie is te zien t/m 11 november in het TextielMuseum in Tilburg. Het onderzoek en de achtergrond van Scandinavisch design zijn gevangen in een mooie publicai Ter gelegenheid van de tentoonstelling zijn verschillende bijpassende workshops te volgen. Kijk voor het hele programma op de website van het TextielMuseum.
Credits
Dank aan TextielMuseum en Scholten & Baijings voor de uitnodiging en mooie verhalen! De quotes uit het artikel komen uit de bijbehorende publicatie van de tentoonstelling.
Achtergrond:
In 2015 studeerde ik af aan de Vrije Universiteit in Amsterdam op het onderwerp New Nordic Design. Het viel me op dat de rijke Scandinavische designtraditie nieuw leven werd ingeblazen en werd geframed als New Nordic Design. Anders dan in de jaren ‘50 bestond het New Nordic Design niet meer uit Noordse ontwerpers, maar uit Noordse bedrijven/labels met internationale ontwerpers onder wie Scholten & Baijings en de gebroeders Bouroullec. Mijn interesse was gewekt: ik studeerde af op het onderwerp Rebranding Scandinavian Design: The New Nordic Design Tradition. Tijd om het door te vertalen naar een aantal artikelen! Dit artikel is de eerste in de reeks New Nordic Design.
Foto’s (van boven naar beneden)
H. Wegner, Flag Halyard Chair, loan Bureau Rooze, Scholten & Bajings, Paper Carpet voor HAY en stof Secret Garden Textile Project, J. Frank, stof Brazil voor SvensktTenn. Photo: Inga Powilleit commissioned by TextielMuseum
Exhibition Simply Scandinavian. Verner Panton/Visiona 2; Eero Aarnio/Ball Chair. Photo: Josefina Eikenaar/TextielMuseum
Exhibition Simply Scandinavian. Photo: Josefina Eikenaar/TextielMuseum
Visiona 2, Phantasy Landscape, furniture fair Cologne. Designer: Verner Panton. Year: 1970. Photo: Panton Design Basel (Switzerland)
Exhibtion Simply Scandinavian. Photo: Josefina Eikenaar/TextielMuseum
Carole Baijings and Stefan Scholten in the material room in their studio in Amsterdam. Behind them are samples of different fabrics from ‘Secret Garden Textiel Project.’. Collection: TextielMuseum. Photo: Inga Powilleit, commisioned by TextielMuseum.
